Dispersiyanın təhlili statistikada istifadə olunan və verilənlər toplusunda aşkar edilmiş müşahidə olunan ümumi dəyişkənliyi iki hissəyə ayıran analiz alətidir: sistematik amillər və təsadüfi amillər. Sistematik amillər verilmiş məlumat toplusuna statistik təsir göstərir, təsadüfi amillər isə yox. Analitiklər reqressiya tədqiqatında müstəqil dəyişənlərin asılı dəyişənə təsirini müəyyən etmək üçün variasiya analizi testindən istifadə edirlər.
20-ci əsrdə hazırlanmış t və z test üsulları statistik təhlil üçün 1918-ci ilə qədər, Ronald Fişer dispersiya metodunu kəşf edənə qədər istifadə edilmişdir.
Variasiya analizi həmçinin Fisher dispersiya təhlili adlanır və bu, t və z testlərinin genişləndirilməsidir. Bu termin 1925-ci ildə Fişerin "Tədqiqat işçiləri üçün statistik üsullar" kitabında çıxış etdikdən sonra məşhurlaşdı.
Variasiya təhlili nəyi ortaya qoyur?
Variasiya təhlili verilmiş məlumat dəstinə təsir edən amillərin təhlilində ilkin addımdır. Test başa çatdıqdan sonra analitik məlumat dəstinin uyğunsuzluğuna səbəb olan metodik amillər üzərində əlavə sınaq keçirir. Analitik təklif olunan reqressiya modellərinə uyğun gələn əlavə məlumat yaratmaq üçün f-testində variasiya təhlili nəticələrindən istifadə edir.
Bu test eyni zamanda ikidən çox qrupun müqayisəsinə imkan verir ki, onlar arasında əlaqənin olub-olmadığını müəyyən etsin.
