FTX kriptovalyuta birjasının qəfil çökməsi kriptovalyuta ekosisteminin vəziyyəti ilə bağlı ciddi suallar yaradır.
FTX-də nəyin səhv olduğu hələ də bəlli deyil. Onun baş icraçı direktoru Sam Bankman-Fried bunun sadəcə likvidlik çatışmazlığı olduğunu bildirir. Lakin likvidliyi artırmaq üçün əvvəlcə FTX almağa razı olan Binance sonra sövdələşmədən çıxdı. FTX-də təxminən 8 milyard dollarlıq balans hesabatı olduğu barədə məlumatlar var. Əgər kimsə çoxlu kapital qoymağa hazır deyilsə, FTX nəhayət iflas elan ediləcək. Əlavə olaraq qeyd edək ki, investorlar özlərini ən pis vəziyyətə hazırlayırlar: Sequoia Capital artıq investisiyalarını sıfıra endirib.
Nəhayətində, FTX token çökmələri, bank əməliyyatları və müştəri vəsaitlərinin istifadəsi ilə bağlı iddialar fonunda düşmüş ilk kriptovalyuta şirkəti olmaqdan uzaqdır. Ondan əvvəl Celsius, Voyager və 2021-ci ildə kriptovalyuta kreditoru Cred-in uğursuzluqları da buna oxşar nümunələrdir. Bu uğursuzluqların altında kriptovalyuta ekosistemindəki dörd əsas zəiflik dayanır:
1. Qeyri-şəffaf çarpaz holdinqlər və rehypothecation kimi dairəvi kreditləşdirmə praktikaları şəklində şirkətlər arasında qarşılıqlı əlaqə
Belə ki, rəqib kriptovalyuta birjası Binance, FTX-in yerli tokeni olan FTT-yə əhəmiyyətli dərəcədə sahib idi.
2. Şəxsiyyətlərə çox güvənmək
Kripto insanlar arasında inam ehtiyacını aradan qaldırmalıdır. Ancaq bütün sistem indi minlərlə insanın etibar etdiyi bir neçə böyük şəxsiyyətdən asılıdır. Bankman-Frid onlardan biridir. Beləliklə, insanlar pullarını ona etibar etdilər. İnvestorlar, xüsusilə də, adi maliyyə yoxlaması olmadan onun müəssisələrini dəstəkləmək üçün diqqətəlayiq bir istək nümayiş etdirdilər.
3. Konsentrasiya
Çox böyük kriptovalyuta birjaları yoxdur və onları idarə edənlər bir-birini tanıyır və bir-birlərinin şirkətlərinə sərmayə qoyurlar. Əvvəlcə hər şey qaydasında olur, lakin şirkətlərdən biri çökdükdə, bu digərlərinə də böyük zərər verə bilər.
4. Qeyri-şəffaflıq.
Əslində kripto maliyyə əməliyyatlarının şəffaflığını artırmalı idi. Ancaq FTX kimi kripto şirkətləri maliyyə vəziyyətləri haqqında çox az məlumat verir, hansı ki, bu adi bir bankdan gözləniləndən daha azdır.
Nəticə etibarilə, bu problemlər maliyyə və bank böhranlarının tarixini öyrənmiş hər kəsə tanış gələcək. Bunlar maliyyə sistemləri üçün endemik görünürlər. Kripto isə bunun fərqli olmadığını göstərdi. Əgər kriptovalyutanın əsas maliyyə məhsulu kimi gələcəyi olacaqsa, o, indi maliyyə sistemlərini investorlar, kreditorlar və əmanətçilər üçün təhlükəsiz edən tənzimləmə və nəzarətləri qəbul etməlidir.
