Cinayətə görə ölümə məhkum edilmiş adam, 6 həftə boyunca ölümü gözləyən məhbus. Əvvəlcə xilas olmaq ümidi olan, sonra isə ümidi itən məhbus anası, həyat yoldaşı və qızı haqqında düşünməyə başlayır. Nəhayət, gözlənilən an gəlir.
Məhbus cinayətə görə mühakimə olunduqdan sonra ölüm cəzasına məhkum edilir. Məhkəmə bu məhbusu 5 həftə sonra ölüm cəzasına məhkum etdi. Hər şeydən əvvəl onun bağışlanacağına ümidi hələ də var və bu müddət ərzində onu əfv və ya ölüm cəzasının həbsxana cəzasına çevrilməsi ehtimalı yayındırır. Məhkum ölüm hökmündən sonra düz beş həftə daim ölüm haqqında düşünür. Edam olunmaq və cəzadan əvvəl ölmək düşüncəsi onu öldürməyə başladı. Bütün ruhu sıxılır, bütün ruhu ölüm fikrində ilişib. Ölüm qorxusu onun nəfəsinin hər tərəfinə nüfuz edir. Yaşadığı hər saniyə ölümünün təfərrüatlarını qurur. Ölümünü gözləyən məhbusun ruhunda çoxlu dəyişikliklər baş verir, həyata, insanlığa qarşı bütün hissləri dəyişir. Nəhayət, onun edam günü yetişdi və dəyişikliklərdən məlum oldu ki, o, edam edilməlidir. Mühafizəçilər dustağı götürmək üçün onun kamerasına gəlirlər. Qorxudan titrəməyə başlayan məhbus geridə qoyub getdiyi qızı, arvadını, anasını düşünür, amma ən çox da qızını düşünür və çox əsəbiləşir. Çünki qızı sonuncu dəfə görməyə gətiriblər və balaca qız atasını tanıya bilməyib. Bu otaqda o, məhbusları ölümə aparmazdan əvvəl divarlara yazdıqları yazıları diqqətlə oxuyur. Yazıları oxuduqca əsəbiləşir. Çöldə toplaşanlar edamı gözləyir, qışqırır. Çoxları edam səhnəsini izləməyin həzzini yaşamaq üçün səbirsizlənir.
“Bu kitabın meydana gəlməsinin səbəbini anlamaq üçün qarşımızda iki variant var: Ya həqiqətən də bədbəxt bir adamın son fikirlərini yazmış olduğu saralmış, səliqəsiz kağız yığınıdır, ya da bu adam bir filosofa, şairə rastlamışdır. Bəlkə də, ona hakim olan, daha doğrusu, özünü təslim edən və yalnız bu kitaba köçürməklə xilas ola biləcəyi bir fantaziya idi. Oxucu bu iki izahatdan istədiyini seçib, istədiyi kimi şərh edə bilər. Ölüm məhbusunun son günü dünya ədəbiyyatının ölməz əsərlərindən biri olan Viktor Hüqonun (1802-1885) iyirmi altı yaşında yazdığı gənclik əsəridir. Viktor Hüqonun bu romandakı məqsədi məzmun baxımından çox sadədir, çox aydındır: ölüm hökmünün həm faciəli, həm də absurd tərəfini göstərməkdir. Onun kimi dahi bir yazıçı üçün belə bir iddianı insani və əxlaqi ölçülərini göstərməklə sübut etmək çətin deyil. Amma bu romanın böyük əhəmiyyəti onun digər xüsusiyyətləri ilə bağlıdır. Bu əsər tək şəxslə yazılmış romanın ilk nümunəsidir. Belə bir üsul əvvəllər məlum deyildi. Deməli, bu roman bu xüsusiyyəti ilə də təşəbbüskar və qabaqcıldır. Bu romanda müasir ədəbiyyatın ilk interyer monoloqu ilə qarşılaşırıq. Ölüm cəzasının son günü Samuel Beckett və Georges Bataille tərəfindən ədəbi yenilikdən xəbər verir. Bu, romanın digər mühüm xüsusiyyətidir. Bataille və Beckett ilə tanış olduqdan sonra bu romanı daha yaxşı başa düşürük. Məhkumun özünə başqası kimi ironik baxışı Viktor Hüqonun Artur Rimbauddan qırx il əvvəl “Mən bir başqasıyam” düşüncəsini yaşadığını göstərir.
