İsveçrədə aparılan bir layihə, göyə yönələn lazer şüasının ildırım vurmasını başqa istiqamətə yönəldə biləcəyini göstərdi. Bu, 18-ci əsrin ortalarında Benjamin Franklinin metal keçirici çubuğu icad etməsindən bəri ildırımdan mühafizə texnologiyasında ən əhəmiyyətli irəliləyişdir.
"Lazer ildırım çubuğu" altı saatlıq tufan fəaliyyəti zamanı Appenzellin Säntis dağındakı Swisscom ötürücü qülləsinə dörd zərbəni dəf etdi. Elektrik boşalmaları 60 metrə qədər havada yüksək tezlikli lazer şüasının gedişini izlədi.
Cenevrə Universitetindən Jean-Pierre Wolf-un sözlərinə görə, sınaq 20 illik tədqiqat və laboratoriya sınaqlarından sonra böyük enerji girişi tələb etmədən və ya təhlükəsizlik riskləri yaratmadan havada ildırım şüalarını istiqamətləndirə bilən lazerin yaradılmasına nail olub. Komanda, hər biri 1000 saniyənin trilyonda biri qədər davam edən çox qısa intensiv işıq impulsları atan Alman lazer şirkəti Trumpf-da bir sistem üzərində qərarlaşıb.
Bu, şüa yolundakı hava molekullarını ionlaşdıraraq, ildırım vurmasını idarə etmək üçün elektrik keçirici kanal yaradır. Məqsəd, strukturun özünə zərər vermədən ildırımları təhlükəsiz şəkildə yerə ötürmək üçün dünyanın hər yerində hündür binalardan və kritik obyektlərdən daha böyük ərazini qorumaqdır.
Säntis təcrübələri göstərdi ki, lazer sistemi yağış və dolu da daxil olmaqla tufanlarla əlaqəli pis hava şəraitində də işləyəcək.
Lazer ildırım çubuğu layihəsinin arxasında duran Avropa konsorsiumuna bir neçə universitet, Swisscom, Trumpf və aerokosmik şirkətlər ArianeGroup və Airbus kimi sənaye tərəfdaşları daxildir.
Tədqiqatçılar lazerin dalğa uzunluğunu və tezliyini tənzimləməklə onun effektivliyini artırmağı hədəfləyirlər. Onlar sistemi hava limanında sınaqdan keçirmək üçün maliyyə müraciəti etməyi planlaşdırırlar.
Ənənəvi metal ildırım keçiricisi tərəfindən zərbələrdən qorunan ərazinin radiusu onun hündürlüyü ilə təxminən eynidir. Wolf bildirir ki, 20 metr hündürlüyündə bir çubuq 20 metrə qədər olan zonanı qoruyacaq.
“Bütün hava limanını qorumaq üçün hündürlüyü bir kilometrdən çox olan metal çubuq lazımdır, bu, əlbəttə ki, praktiki deyil. Beləliklə, bu cür tətbiq üçün yeganə imkan lazer ildırım çubuğundan istifadə etməkdir" - deyə Wolf bildirib.
Säntis təcrübələri mövcud sistemin 50-60 metr əhatə dairəsi olduğunu göstərsə də, uzunmüddətli məqsəd onun məsafəsini 500 metrə qədər genişləndirməkdir.
İldırım vurması nəticəsində, xüsusən də yanğınlar, qəzalı elektrik və elektron avadanlıqlar vasitəsilə bütün dünyada bizneslərə və ictimai infrastruktur operatorlarına ildə bir neçə milyard dollar ziyan vurur.
Wolf həmçinin bildirdi ki, lazer ildırım keçiriciləri tam qorunma təmin etməyəcək. Lakin onlar həssas obyektlərdə əlavə müdafiə təmin edəcəklər. Kommersiya baxımından əlverişli sistemin ehtimal olunan dəyəri, daha çox inkişaf işləri tamamlanana qədər məlum olmayacaq - Wolf əlavə etdi.
